วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตบนโลกเป็นกระบวนการที่ใช้เวลานานนับพันล้านปี โดยมีจุดเริ่มต้นจากสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวในทะเลที่เรียบง่าย ค่อยๆ พัฒนาเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีความซับซ้อนมากขึ้นจนก่อให้เกิดสิ่งมีชีวิตที่หลากหลายอย่างที่เห็นในปัจจุบัน ดังนั้นบทความนี้จะแสดงให้เห็นถึงลำดับวิวัฒนาการในแต่ละยุคสมัย
การเกิดสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว (ประมาณ 3.5 พันล้านปีก่อน)
สิ่งมีชีวิตแรกบนโลกเชื่อว่าเป็นแบคทีเรียหรือสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่มีขนาดเล็กมาก เป็นโปรคาริโอตซึ่งหมายถึงเซลล์ที่ไม่มีนิวเคลียสและไม่มีโครงสร้างเซลล์ที่ซับซ้อน สิ่งมีชีวิตเหล่านี้อาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีความหลากหลาย ตั้งแต่บ่อร้อนในใต้ทะเลลึกไปจนถึงทะเลน้ำจืด มีการใช้พลังงานแสงอาทิตย์ (การสังเคราะห์แสง) หรือการย่อยสลายสารเคมีในแหล่งน้ำเป็นพลังงาน
การเกิดสิ่งมีชีวิตแบบยูคาริโอต (ประมาณ 1.6-2 พันล้านปีก่อน)
หลังจากสิ่งมีชีวิตแบบโปรคาริโอตถือกำเนิดมาหลายร้อยล้านปี สิ่งมีชีวิตที่ซับซ้อนมากขึ้นคือยูคาริโอตก็เริ่มปรากฏ ยูคาริโอตเป็นเซลล์ที่มีนิวเคลียสและออร์แกเนลล์ที่ซับซ้อน เช่น ไมโทคอนเดรียและคลอโรพลาสต์ ทำให้เซลล์ยูคาริโอตสามารถมีโครงสร้างที่ซับซ้อนและสามารถพัฒนาไปสู่สิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ได้
การเกิดสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ (ประมาณ 1 พันล้านปีก่อน)
การรวมตัวกันของเซลล์ยูคาริโอตเพื่อทำงานร่วมกันเป็นอวัยวะต่างๆ นำไปสู่การเกิดสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ เช่น ฟองน้ำทะเล โครงสร้างนี้ช่วยให้สิ่งมีชีวิตสามารถพัฒนาความซับซ้อนทางสรีรวิทยาและการทำงานที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น
การระเบิดของยุคแคมเบรียน (ประมาณ 540 ล้านปีก่อน)
ยุคแคมเบรียนเป็นช่วงเวลาที่เกิดการพัฒนาของสิ่งมีชีวิตหลากหลายสายพันธุ์อย่างรวดเร็วในช่วงเวลาสั้นๆ สิ่งมีชีวิตในยุคนี้มีโครงสร้างร่างกายที่ซับซ้อนขึ้นและหลากหลาย เช่น สัตว์ที่มีเปลือกหุ้มร่างกาย แมงกะพรุน ปลาดาว และฟองน้ำ การพัฒนาของตาและระบบประสาทที่ดีขึ้นในยุคนี้มีผลต่อการเอาตัวรอดในสภาพแวดล้อมที่มีการแข่งขันสูง
การขึ้นบกของพืชและสัตว์ (ประมาณ 400 ล้านปีก่อน)
พืชและสัตว์ค่อยๆ ปรับตัวขึ้นจากทะเลสู่พื้นดิน เริ่มจากพืชน้ำซึ่งเป็นพืชบรรพบุรุษของมอส เฟิร์น และสน พืชที่ปรับตัวได้ดีมีความสามารถในการสังเคราะห์แสงบนบกและสร้างรากเพื่อดูดซึมสารอาหารในดิน ตามมาด้วยสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำซึ่งมีการพัฒนาปอดเพื่อหายใจและขาเพื่อเคลื่อนไหวบนพื้นดิน
การเกิดของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและไดโนเสาร์ (ประมาณ 250 ล้านปีก่อน)
ในยุคเมโซโซอิก (ประมาณ 252-66 ล้านปีก่อน) มีการเจริญเติบโตของไดโนเสาร์ สัตว์เหล่านี้ถือเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีบทบาทสำคัญบนโลก ในช่วงเวลาเดียวกันสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีขนาดเล็กๆ ก็ได้เริ่มถือกำเนิดขึ้น
การสูญพันธุ์ครั้งใหญ่และการครอบครองโลกของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (ประมาณ 66 ล้านปีก่อน)
การชนของดาวเคราะห์น้อยในช่วงปลายยุคครีเตเชียสส่งผลให้ไดโนเสาร์และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ สูญพันธุ์จำนวนมาก การสูญพันธุ์ครั้งนี้เปิดโอกาสให้สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเจริญเติบโตและพัฒนาอย่างรวดเร็ว จนกลายเป็นสิ่งมีชีวิตสำคัญบนโลก
การเกิดและวิวัฒนาการของมนุษย์ (ประมาณ 7 ล้านปีก่อน – ปัจจุบัน)
บรรพบุรุษของมนุษย์เริ่มวิวัฒนาการจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในวงศ์ไพรเมต เช่น ลิงและชะนี มีการปรับตัวให้ยืนสองขา พัฒนาสมองให้ใหญ่ขึ้นและซับซ้อนขึ้น จนกระทั่งเกิดสปีชีส์ Homo sapiens หรือมนุษย์ปัจจุบันเมื่อประมาณ 200,000 ปีก่อน
วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตจากเซลล์เดี่ยวจนถึงการเกิดมนุษย์เป็นตัวอย่างที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงและการปรับตัวตามสภาพแวดล้อมที่หลากหลายและซับซ้อน